Qoxular insan beynilə ətraf mühit arasında əlaqə yararadaraq duyğulara, yaddaşa, hormonal sistemə, bir sözlə insanın daxili aləminə təsir edir. Bu səbəbdəndə günümüzdə qoxularla müalicə olaraq da bilinən, alternativ tibb növü olan artomoterapiya geniş yayılıb.
Aromaterapiyanın kökləri çox qədimlərə gedib çıxır. Belə ki, 6 min il əvvəl bundan Misirdə mumiyalama, Yunanıstanda gözəllik və müalicə, Romada masaj məqsədi ilə istifadə olunur. Qədim Çində isə tanrıya olan təşəkkürün bir ifadəsi kimi yararlanırlar.
Termin olaraq isə bu sözü ilk dəfə fransız kimyaçısı, aromaterapiyanın atası hesab edilən Rene Moris Qeytfos işlədir. O, 1910-cu ildə ətriyyat zavodunda apardığı eksperiment zamanı yanan əlini təsadüfən içərisində lavanda yağı olan çəlləyə salır. Bir müddət sonra əlinin lavanda yağı ilə möcüzəvi şəkildə sağalması, onun efir yağlarına olan marağının artmasına səbəb olur. Rene bitki mənşəli ətirli yağlarla bağlı geniş araşdırmalar aparır və 1937-ci ildə müasir aromaterapiyanın müalicə üsullarından bəhs edən kitab çıxarır.
Aromaterapiya prosesini həyata keçirmək üçün müxtəlif efir yağlarından istifadə edilir. Bu yağların sakitləşdirici, ağrıkəsici, sinir sistemini tarazlayıcı və hüceyrə yeniləyici xüsusiyyətləri var. Efir yağları müalicəvi əhəmiyyəti olan bitkilərdən hazırlanır. Bu yağları əldə etmək üçün bitkilərin toxum, yarpaq, çiçək, qabıq, meyvə və digər hissələrinə çeşidli üsullar tətbiq olunur. Aromaterapistlər müalicə üçün 400-dək bitkinin yağlarından yararlanırlar.
Efir yağları ilə müalicə insanın sağlamlığına və əhval-ruhiyyəsinə müsbət təsir göstərir, eyni zamanda immuniteti də gücləndirir. Bu yağları qoxladıqda burundakı sinir reseptorları stimullaşır və beyinə endorfin ifrazının artması haqda siqnal göndərir. Endorfin hormonu da insanda xoşbəxtlik hissinin yüksəlməsinə, ağrının isə keyləşməsinə səbəb olur.
Efir yağları həmçinin insanın dərisi üçün də xeyirlidir. Dəriyə çəkilən yağ qandövranı ilə bütün bədənə yayılaraq insana şəfalı təsir göstərir. Dərinin problemli hissəsinə tətbiq etdikdə isə termal reseptorları aktivləşdirir, dəridəki göbələk və digər mikrobların məhv olmasına gətirib çıxarır.
Araşdırmalar göstərir ki, ilk efir yağları bizim eradan 7 min il əvvəl Neolit dövründə yaşamış ibtidai insanlar tərəfindən əldə olunub. Belə ki, onlar ovladıqları heyvanların piyini müxtəlif mənşəli bitkilərlə qarışdırıb, ocaqda bişirirlər. Bu zaman bitkilərin şəfalı və aromatik tərkibi piyə hopur və nəticədə onlar xoş ətirli məhlul əldə edirlər. Hazırladıqları bu qarışım dərini və saçları həşəratlardan qorumaqla yanaşı, ağrıyan əzələlərin yumşalmasına da kömək edir. Həmçinin insanların emosiyasına və enerjisinə müsbət təsir göstərir. Heyvan piyindən hazırlanan aromatik yağlar indi də masaj və bədən losiyonlarında istifadə olunan yağların əsasını təşkil edir.
Aromaterapiyanı müxtəlif yollarla həyata keçirmək olar. Bunlardan efir yağları ilə masaj və tənəffüs yolu ilə müalicə üsulları geniş yayılıb. Həmçinin, isti suyun içərisinə, bir dəsmalın üzərinə və ya balışa bir neçə damcı efir yağı tökməklə də bu müalicəni həyata keçirmək olar. Effektiv yayılmış üsullardan biri də vanna qəbul edilən suya bir neçə damcı efir yağının qatılmasıdır. Aromaterapik şamlar və ətirli tüstülərlə də müalicə etmək mümkündür.
Aromaterapiyada istifadə olunan yağların qoxusu psixoloji və fizioloji olaraq insanlara müxtəlif cür təsir göstərə bilər. Çünki hər bir fərdin yaşadığı mühit istər-istəməz onun qoxu-duyğu reflekslərinə fərqli şəkildə təsir edə bilir. Beləliklə də insanlar qoxuya müxtəlif cür reaksiya verə bilir.
Yağlarla yanaşı aromaterapiyada büxurdan da istifadə edilir. Belə ki, terapiya zamanı yandırılan büxur ətrafa qatran ətirli qoxu saçır və bu qoxu aromatik yağlarla birləşərək beyin, ruh və bədən üçün müalicəvi effekt verməyə başlayır. Hindistanda və Çində ondan şər ruhları və həşəratları qovmaq üçün istifadə edilir. Kleopatra isə büxurdan Roma sərkərdəsi Mark Antonini ovsunlamaq məqsədilə istifadə edib.
Aromaterapiyadan daha çox həzm, yuxusuzluq, baş ağrıları, stress kimi problemləri olan insanlar yararlana bilərlər. Astma, ekzema, epilepsiya və yüksək qan təyziqi kimi xəstəlikləri olanlar isə bu müalicə növündən istifadə zamanı diqqətli olmalıdırlar.
Hazırladı: Əli Məmmədov
Foto Freshpickedbeauty.com saytından götürülüb.