“Before They Pass Away-Onlar köçüb getmədən əvvəl-fotoqraf Jimmy Nelson tərəfindən hazırlanan və yox olma təhlükəsiylə qarşı-qarşıya olan mədəniyyətlərin fotoşəkillərindən ibarət olan çox güclü bir sənədli film seriyasıdır. Beş qitəyə səfər edən İngilis fotoqraf, qarşılaşdığı 37 qəbilənin bənzərsiz gözəlliklərini sıralayıb. Nəticədə, Papua Yeni Ginedən Sibirə, Efiopiyadan Nepala, növünün son nümunəsi qəbilələrin, ərazilərindəki zəngin həyat tərzlərini və görünüşlərini nümayiş etdirən bir layihə ortaya çıxır. Hər bir tayfa çox fərqli dekorativ bəzəklərlə öz yaranma məqsədlərini, manəviyyatlarını nümayiş etdirir. Müasir mədəniyyətlər, texnologiya, bolluq və lazımsız bir çox mal-mülk ilə təmin edilən, fotoqraf bu dünyadan çox uzaq qəbilələrdə çox daha dərin bir gerçəyi-“İnsanlığın vicdanı”nı görür.
Dünyanın ən əl dəyilməyən yerlərindəki bu tayfaları araşdırmaq və fotoşəkillərini çəkmək üçün üç il ərzində səyahət edən Nelsonın etdiyi iş, çox yaxşı niyyətli bir olsa da, soyqırıma məruz qalan bu birliklər tərəfindən bəzən səhv başa düşülüb. Hər qəbiləyə iki həftə qonaq olan Nelson, onların ənənələriylə tanış olub, gündəlik işlərində kömək edib və bunları çox təəccüblü şəkildə sıralayıb. Nelson, hər qəbilənin unikal bəzək əşyalarını, saç və geyim tərzlərini və onlar üçün həyati əhəmiyyətə sahib, özünə xas ekoloji və mədəni ünsürlərini ön plana çıxarır. Nelson məqsədini “sürətlə itən bir dünyanın, əvəzedilməz etnoqrafik bir qeydini yaratmaq” olaraq təsvir edir.
Nobel mükafatçısı olan hindli yazıçı Taqor-“xoşbəxt olmaq çox sadədir, amma sadə yaşamaq çox çətindir” deyir. Onlar qədər azad yaşamaq üçün müasir dünyaya aid nələrdən imtina edərdiniz? Mobil telefonlarınızı, internetinizi, tvlərinizi fəda edərdiniz? Ən əhəmiyyətlisi elektriksiz yaşaya bilərdiniz?
GSR.fm listelist.com-a istinadən həmin qəbilələr haqqında məlumatı sizə təqdim edir:
Dassanech / Efiopiya
Afrikanın Böyük Rift vadisində iştirak edən Omo vadisi, minlərlə ildir orada yaşamaqda olan təxmini 200 min yerli xalqa ev sahibliyi edir. 20 min nəfərlik Dassanech (mənası: Delta’dan insanlar) qəbiləsi, Omo çayının Turkana gölünə töküldüyü deltada, vadinin cənub bölgəsində yaşayır. Maldarlıq həyatlarının mərkəzindədir. Xəstəlik, quraqlıq ya da qonşu yerli qrupların hücumu səbəbiylə inəklərini itirdiklərində, yəni ancaq lazımlı hallarda balıq, timsah və hipopotam ovlayaraq həyatlarını davam etdirirlər. Hər kəsin qəbul edilə bildiyi qəbilədə insanlar, etnik mənşəyə görə tanınır.
ARBOR / Efiopiya
Efiopiyanın cənub qərbində, Omo vadisində həyat, ilk min ilin əvvəlindən bu yana çox az dəyişib. Omo çayı sahilindəki bu insanlar da ovçuluq edərək və mal yetişdirərək sadə bir həyat yaşayırlar. Köçəri olan bu cəmiyyətdə qadınlar, daxmaları qurmaq və yığmaqla vəzifəli. Ərazidə eyhtiyac duyulan enerjini çıxarmaq üçün istehsalına başlanan səddin ətraf mühitə və bu insanların həyatına təsiri haqqında ciddi narahatlıqlar var. İstifadəsi planlaşdırılan oyun parkları və idman sahələri isə qəbilənin yaşayış yerini məhdudlaşdıran başqa bir layihədir.
Goroka / Papua Yeni Qvineya
Papua Yeni Ginedə sərt ərazi şərtləri və tarixi tayfa müharibələr kəndlərin izolasyonuna və fərqli dillərin çoxalmasına gətirib çıxarmıb. Fərqli qruplar bir hissəsi yaylalara dağılmıb. Bu yaylalarda həyat olduqca sadədir. Region sakinləri yaxşı yeməklər yeyir, möhkəm ailə bağları var və təbiətin gözəlliklərinə böyük hörmət duyurlar. Ovçuluq, yığıcılıq və əkinçiliklə həyatlarını davam etdirirlər. Yerlilər arasında döyüşçülük çox məşhurdur.
Dani / İndoneziya
Baliem vadisi, Papua və İndoneziyadakı Jayawijaya dağının tam ortasında, dəniz səviyyəsindən 1600 metr yüksəklikdədir. Dani əhalisi bu vadidə yaşayır və əkinçilik edirlər. Onların məhsuldar bir suvarma sistemləri mövcuddur. Arxeoloji məlumatlar, vadinin 9 min ildir əkinçilik olaraq istifadə edildiyini göstərir. Dani ümumiyyətlə, fərqli kəndlər ya da digər yerli xalqlarla, torpaqlarını qorumaq uğrunda davamlı bir döyüş halında.
Maasai / Tanzaniya
Maasailer 15. əsrdə Sudandan köç edərkən yol boyunca mal sahibi digər yerli qəbilələrə hücum edirlər. Səfərlərini tamamladıqlarında az qala bütün Rift vadisinə hakim olmuşdular. Bir Maasai olmaq, son böyük döyüşçü mədəniyyətlərdən birində doğulmaq deməkdir. Maasailərin bütün həyatı yağış nizamını diqqətlə izləyərək geniş ərazidə mal-qaraları üçün su və yemək axtarmaqla keçir. İndiki vaxtda Maasailəri, şəhərlərdə yalnız keçi və inək deyil, eyni zamanda muncuq, kömür, taxıl və hətta mobil telefon satarkən də görmək mümkündür.
Maori / Yeni Zelandiya
Maori xalqının mənşəyi, 13-cü əsrə qədər gedir və miflərində xas bir vətən olan Şərqi Polinezyadaki Hawaikiyə qədər gedən uzun və maraqlı bir hekayəsi var. Əsrlər boyu davam edən təcrid həyatı Maorilerin xarakteristika sənət anlayışı, ayrı bir dil və bənzərsiz mitologiyaları ilə fərqli bir cəmiyyət yaratmalarına səbəb olur. İncəsənət, rəqs, əfsanələr, döymələr və cəmiyyət yaşayışları ənənəvi Maori mədəniyyətinin təyin olunmasını təmin edən başlıca fərqli istiqamətlərdir. 18-ci əsrdə Avropalı müstəmləkəçilərin gəlişi Maorilerin həyatına dərin bir təsir etmiş olsa da, ənənəvi cəmiyyət strukturları 21-ci əsrə qədər ayaqda qalmağı bacarıb.
Miao / Çin
Cənubi Çində Quiyang vilayətinin uzaq bir bölgəsində, az saydakı Miao qəbiləsinin ənənəvi bir kəndi var. Miao lang adındakı bu kəndi bir xarici olaraq ilk dəfə ziyarət edən adam da elə Jimmy Nelsondur. Müasir dövrdə Çindəki fövqəladə inkişaflara baxmayaraq, səlahiyyətlilər, bu irsin mədəni əhəmiyyətini və potensial dəyərini qavramağa yeni başlayıblar. Qadınların başlarına taxdıqları qeyri-adi aksesuar, yundan hazırlanır. Bəzi aksesuar hissələri isə atalarını xatırlamaq və onları özlərinə yaxın hiss etmək üçün atalarının saçlarından hazırlanır.
Qauços / Argentina
Bu köçəri və rəngarəng atları olan kovboylar 1700-cü illərdə o zamanlar həddindən artıq sıxlıq bir əhaliyə sahib olan Cimarron adındakı vəhşi malları ovlamaq üçün düz düzənliklərdə gəzişməyə başlayır. Qauços 18-ci əsrdə xüsusilə dəriyə olan tələb yüksəkkən mal-qara və at sürülərini ovlamaq üzrə ortaya çıxan bir qəbilədir. Atı olmayan bir Qauço yarım bir adam sayılırdı. Qauço sözü, öz atı və bıçağı ilə ayrılmaz bir bütün olan azad ruhları təyin etmək üçün istifadə edilir. Zaman keçdikcə ticarət heyvandarlığın başlamasıyla bu düzənlik ərazinin böyük bir qisimində məskunlaşıblar.
Rabari / Hindistan
Az qala min ildir bu gün Qərbi Hindistanda qalan çölləri və düzənlikləri gəzən Rabari qəbiləsinin, min il əvvəl İran platosundan köç etdiyi düşünülür. Hazırda daha çox Gujarat və Rajasthanda yerləşiblər. Rabari qadınları varlıqlarının inkişaf ifadəsi olaraq həyati əhəmiyyətə sahib olan tekstil və naxış ənənəsinə çox uzun saatlar boyu özlərini həsr edir. Kişilər sürülərlə bir yerdən digərinə hərəkət halında olduğu zaman kəndləri və bütün maliyyə işləri idarə etmək də qadınların vəzifəsi sayılır. Yun, süd və dəri, əsas gəlir mənbələridir.
Terschelling / Niderland
Terschelling Şimali Hollandiyadakı Qərbi Friz adalarından biri. Vlieland və Ameland adaları arasında yerləşir. Turizm, 20-ci əsrdə daha əhəmiyyətli bir faktor halına gələrkən, Terschelling bu sahədə addım atmaqda çox gecikib. Adanın ən əhəmiyyətli dolanışıq qaynaqları əkinçilik və dənizçilik idisə, bu gün ən əhəmiyyətli iqtisadi fəaliyyət turizm halına gəlib.